Vanochtend lag de door studenten met liefde in elkaar gezette Op Ruwe Planken op de deurmat met mijn winnende brief aan de moeder erin. Ik ben er erg blij mee al had ik liever met minder venijn gewonnen. Weer een les, blijkbaar ben ik daar goed in. Zoals alle literaire tijdschriften lees ik ze van voor naar achter uit en laat me inspireren.
Op de schrijfdag van Schrijven Magazine mag ik kort met een schrijver spreken, namelijk Stefan Popa. Ik heb hem al eens horen spreken over het begin van een manuscript schrijven, hoe hij telkens opnieuw begon en nadat het boek af was nog eens terugkeerde naar het begin en hoe de definitieve versie tot stand kwam. Dit gaf veel inzicht in zijn schrijfproces en hoe vaak een gepubliceerd literair auteur herschrijft.
Om het meeste uit de luttele tijd te halen is het handig om van tevoren prangende vragen voor te bereiden. Daarvoor kan ik het beste analyseren welke schrijfproblemen ik herhaaldelijk heb of waar ik nu nog tegen aan loop. Wat zou ik heel graag willen weten?
Ik ben nog onzeker over wat ‘de lezer bij de hand nemen’ inhoudt precies. Misschien kan hij daar iets over zeggen. Misschien kan hij me gerichte raad geven over mijn huidige aanpak. Ik ga nu in mijn dagboek proberen een twintigtal vragen te verzinnen. De reden dat ik dit keer liever met een schrijver praat is omdat mijn eerste versie nog niet af is en ik me op dit moment bezighoud met het schrijven dan denken aan uitgeven. Ik heb al een paar namen van uitgevers gekregen van een redacteur van Querido die bij dit specifieke manuscript zouden passen en dat is genoeg voor nu. Ook weet ik nu dat ik in staat ben tot goed schrijven door de cursus. Ik weet welke zwaktes ik heb, dat die goed genoeg zijn geworden en welke onderdelen mij goed tot zeer goed afgaan. Dat leidt niet automatisch tot uitgave, weet ik ook. Het onderwerp en de behandeling ervan is minstens net zo belangrijk als schrijftechnische aspecten.
Een mogelijke vraag die in me opkomt is of je iedere tussenscène even uitvoerig moet uitwerken. Mogen er wat meer samengevatte scènes tussen zitten of is het beter ook daar uit te pakken?
Door oogproblemen lag het schrijven stil en ben ik mijn schrijfhoek en archief gaan opruimen. Geen beter middel om herinneringen op te roepen. Adressen waar ik gewoond heb, problemen waar ik mee geworsteld heb, oplossingen die ik bedacht heb maar ook mindmaps waar ik niet meer wijs uit word. Complete hoofdpijndossiers waar ik ooit iets over wou schrijven en me nu afvraag of ik ze niet beter achter me laten kan. Brieven aan geliefden en ouders die verraden hoe ik destijds dacht en die ik zou kunnen analyseren om er lessen uit te trekken voor een verhaal. Ik doe er nu niets mee, want ik wil weggooien en ordenen. Thema’s komen later wel opborrelen als het allemaal opgeschoond is. Bij de voordeur staat een berg dozen met papier klaar om weg te doen. Fijn dat een groot aantal problemen opgelost zijn en dat het papieren spoor ervan gewist kan worden. Ik was ze bijna vergeten. Wat namen ze veel ruimte op destijds.
Dit boek bevat zo’n 200 manieren om niet gepubliceerd te worden. Veel herken ik als fout, maar er zitten ook mij minder bekende fouten tussen zoals fouten in perspectief, waarbij een schrijver ongemerkt van perspectief wisselt op een pagina. Ze geven ook raad, bijvoorbeeld dat wanneer je van perspectief wisselt, dit minstens een bladzijde lang moet zijn (bij hij-perspectief).
De toonzetting is wel erg Amerikaans en commercieel, toch is het ook interessant voor andere schrijvers. Niet alleen vanwege de fouten, maar ook om door te krijgen wat er in het hoofd van een commerciële uitgever omgaat. Dit alles is wel in het Engels geschreven met humor en soms moet ik iets opzoeken, terwijl ik een grote woordenschat heb maar ook zonder opzoeken kan ik uit de context wel opmaken wat bedoeld wordt.
Voor de eindopdracht kreeg ik een zeer goed. En dan? Dan heb ik het nodig om bagger te mogen schrijven. Vanuit die bagger komen de goede ideeën tevoorschijn. Mijn grootste valkuil is dat ik een geslaagd stuk wil evenaren zonder weer door het dal te gaan. John Vorhaus beschrijft in Comic Toolbox hoe veel schrijvers tevreden zijn met goed en niet door het dal naar de nog hogere piek willen gaan. Dat betekent weer van voren af aan beginnen met peinzen, zoeken, mezelf bevragen. Weer materiaal opdiepen en conflicten aangaan. Weer groeien ook, want het is aan de randen waar het interessante materiaal zich bevindt.
Volgens Nirav kan een opzet schrijven je als schrijver blokkeren, omdat je daarmee te vast komt te liggen. Je zou beter kunnen vertrekken uit taal.
Ik denk dat het leren een opzet maken daarmee niet in tegenspraak is. Leren is een vaardigheid krijgen in het doen die beslist eens van pas kan komen. Dit betekent niet dat je verplicht bent om altijd met een opzet van een verhaal te beginnen.
Renate Dorrestein schreef dat ze nooit met een vooropgezet plan begon. Ze zag een kindertehuis en stelde zich vragen. Ze zag personages voor zich en die begonnen te leven.
Voor mij begint het vaak met een idee dat ik vorm wil geven, de personages dienen zich ook aan vanuit een beeld of een situatie. Pas later, terwijl ik die situatie opschrijf, ga ik nadenken over welk plot daarbij zou passen. Zelden begin ik met een plot. Ik weet eerst wie mijn personages zijn en hoe ze in het leven staan. Dit maakt het lastig om een opzet te schrijven, want dat voelt als de omgekeerde weg. Dus ik ben blij dat Nirav benoemt dat dat niet nodig is.
De boektiara voor jou omdat de vermoeidheid van een seizoen schrijven, moederen, vaderen, uitgeven, proeflezen, werken, ziek zijn, redacteur zijn, enz. toeslaat vlak voor de vakantie en je toch verder gaat. Omdat alles wat met schrijven te maken heeft chronisch ondergewaardeerd wordt. Je mag er zijn.
